काठमाडौँ। रक्सी र चुरोट आजकल मानिसहरूको जीवनशैलीको हिस्सा बनेको छ, तर केही मानिसहरू यसको लतमा पनि परेका छन्।
आउनुहोस् जानौं कुन कुराले मानिसलाई रक्सी, चुरोट वा लागूपदार्थको लत छिटो बनाउँछ। सबैलाई थाहा छ धूम्रपान स्वास्थ्यको लागि कति खतरनाक छ। रक्सी, चुरोट र लागूपदार्थ सबै स्वास्थ्यको लागि हानिकारक छन्। धेरै मानिसहरू रमाइलोको लागि चुरोट पिउँछन् र रक्सी पिउँछन्, तर केही मानिसहरू यसको लतमा पर्छन्।
कसैलाई पनि तुरुन्तै कुनै पनि कुराको लत लाग्दैन, लामो समयसम्म कुनै पनि काम गरेपछि त्यो व्यक्ति त्यो कुराको लत लाग्छ। लतको अवस्था गम्भीर हुन्छ जब व्यक्ति त्यो लत बिना बाँच्न सक्दैन।
एक अनुमान अनुसार, चुरोट र रक्सी भन्दा बढी हेरोइन वा कोकेनको लत लाग्छ। यी लागूपदार्थ हुन्। एक वा दुई पटक सेवन गरेपछि लागुऔषधको लत लाग्छ र ५ पटक सेवन गरेपछि यसको लत लाग्छ। अर्कोतर्फ, गाँजा (चरस, गाँजा) बिस्तारै लत लाग्छ, लत लाग्न लगभग ६ महिना लाग्छ र त्यसपछि २ वर्ष पछि लत सुरु हुन्छ।
यो चुरोट वा बिडी आएपछि, लत लाग्न पनि छ महिना लाग्छ र २-३ वर्षमा लत विकास हुन्छ। रक्सीको लतको गति अलि सुस्त हुन्छ। सामान्यतया मानिसहरू १-२ वर्षमा रक्सीको लतमा पर्छन्, तर ५ वर्षसम्म लगातार सेवन गरेपछि यसको लत लाग्छ।
सबैभन्दा खतरनाक लत कुन हो ?
चुरोट-बिडी वा लागूपदार्थको लत लाग्नु सबैभन्दा खराब मानिन्छ। यसको लतको पछाडि एउटा वैज्ञानिक सिद्धान्त छ। वास्तवमा, जब कोही चुरोट पिउँछ, त्यसमा जलिरहेको सुर्तीजन्य पदार्थ निकोटिन निस्कन्छ।
यो निकोटिन रगत मार्फत फोक्सोमा पुग्छ, त्यहाँबाट मस्तिष्कमा पुग्छ र त्यसपछि मस्तिष्कमा रहेको निकोटिनले एसिटाइलकोलिन रिसेप्टरहरूलाई सक्रिय बनाउँछ। सक्रिय रिसेप्टरहरूले न्यूरोट्रान्समिटर डोपामाइन निस्कन्छ, जसको मस्तिष्कको एक विशेष भागमा प्रभाव पर्छ। यो डोपामाइनको कारणले गर्दा लत बिस्तारै बढ्छ।
लत किन सजिलै हट्दैन ?
जब कुनै व्यक्ति चुरोट वा अन्य कुनै पनि प्रकारको लतको लत हटाउन चाहन्छ, त्यो सजिलै हट्दैन। यसको पछाडिको कारण भनेको त्यो लतबाट प्राप्त हुने खुशी हो।
जब त्यो व्यक्ति लत छोड्न चाहन्छ, उसको खुशीको अनुभूतिको श्रृंखला टुट्न थाल्छ र ऊ फेरि त्यो अनुभूति प्राप्त गर्न चाहन्छ। यही कारणले गर्दा कुनै पनि व्यक्तिलाई लत त्याग्न सजिलो हुँदैन।
